İdari para cezaları, idari düzene ve kurallara aykırılık nedeniyle doğrudan doğruya idari mercilerce uygulanan yaptırım kararlarıdır. İdari mercilerin bu yaptırım kararlarını uygulayabilmesi idarenin inisiyatifinde değildir. Bir miktar paranın ödenmesini içeren ceza niteliğindeki bu kararlar yargı organına başvurulmadan idarece alınır ve uygulanır. İdari mercilerin bu cezaya hükmedebilmesi yasada açıkça izin vermesine bağlıdır. Ceza verilebilecek eylemler yasada kabahat olarak düzenlenmiştir. Konusu suç teşkil etmeyen kabahat olarak nitelendirilen yasaklanan eylemlere para cezası verilir. Hangi idarenin hangi hallerde bu ceza yaptırımına karar verebileceği 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu başta olmak üzere çeşitli kanunlarla sınırlandırılarak belirlenmiştir.

İdari para cezalarına ilişkin en çok sorulan sorulardan biri idari para cezasının ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilip çevrilemeyeceği hususudur.

İdari para cezaları suça istinaden değil kanunda kabahat olarak belirtilen eyleme karşılık verildiği için idari para cezası ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilemez. Bu cezaya ilişkin olarak sadece icra-haciz işlemleri yapılabilir. Suça istinaden verilen Adli Para Cezaları ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilir. Bu hususta aralarında net bir ayrım bulunmaktadır.

5326 sayılı Kabahatler Kanunu’ nun 27. Maddesinde aksine bir düzenleme olmadıkça idari para cezasına itiraz genel itiraz yolu ile yapılmalıdır denilmiştir.

Aksine hüküm bulunmadıkça İtiraz Süresi 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27.maddesine göre 15 gündür. Bu itiraz süresi, idari para cezasının ilgili kişiye tebliği tarihinden itibaren başlar. Danıştay kararlarına göre, idari işlemlerde itiraz süresinin muhataba bildirilmemesi halinde uygulanacak itiraz süresi 60 gündür(Danıştay 14. Dairesi – 2013/697 karar). Kanun, idari para cezası kişiye tebliğ edildiğinde nereye ödeneceğinin de kişiye bildirilmesini zorunlu kılmıştır. İdari para cezasının peşin ödenmesi halinde, cezanın 1/4’ü oranında indirim yapılmaktadır. Erken ödeme yapmak isteyen kişi, cezanın kendisine tebliğinden itibaren 15 gün içinde cezayı ödemesi gerekir. Cezaya itiraz edilecek olsa bile cezanın ödenmesi gerekir.

İdari para cezalarına itiraz, ilgili özel kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, Sulh Ceza Hakimliğine yapılır. Ancak idari para cezasının yanında ayrıca bir yaptırım söz konusuysa itiraz merci İdare Mahkemesidir.

Anayasa Mahkemesi'nin03.07.2019 tarih ve 2016/78974 Başvuru no'lu kararında; daha önce ödenmiş olan paranın faizi ile ödenmesi gerektiği kanaatine varmıştır.

Kararda: “Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kapsamında -kural olarak- faiz işletilip işletilmemesi, faiz oranları veya faizin işletilme tarihleri ya da dönemleriyle ilgili hukuk kurallarını yorumlama görevi bulunmamaktadır. Bu görev esas itibarıyla derece mahkemelerine düşmektedir. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi derece mahkemelerinin söz konusu hukuk kurallarının yorumunun mülkiyet hakkı bağlamında sonuçlarını incelemek durumundadır.

Ödenen tutarların enflasyonun etkilerinden arındırılarak güncelleştirilmesi yani alacağa hak kazanıldığı tarih ile ödeme tarihi arasında geçen süredeki hissedilir değer kaybını telafi edecek biçimde faiz uygulanması, mülkiyet hakkı kapsamındaki alacağın enflasyon karşısında değer kaybetmesini önleyebilecek bir araçtır(benzer yöndeki değerlendirmeler için bkz. Mehmet Akdoğan ve diğerleri…)

Faiz ekonomik açıdan paranın fiyatıdır. Herhangi bir kimse kendisine ait olmayan bir parayı -hangi isim altında olursa olsun- belli bir süre kullandığında paranın asıl sahibine faiz ödemek zorundadır. Çünkü paranın likidite özelliği onun her an, her türlü üretim faktörünü, mal ve hizmeti satın alabilmesine olanak verir. Daha açık bir deyişle parayı nakit olarak elinde bulunduran kimse bugünkü ihtiyaçlarını karşılayabildiği gibi piyasanın yarına dönük olanaklarından da yararlanabilir. Elindeki parayı başkasına veren veya kendine belli tarihte ödenmesi gereken bir miktar para olduğu hâlde bu parası ödenmeyen kimse ise bu imkânlardan yararlanamaz. Bu nedenle parayı kullanan kimsenin parayı kullanmaktan vazgeçen kimseye bu kaybını ödemesi gerekir. İşte faizi doğuran temel neden budur (AYM, E.1988/7, K.1988/27, 27/9/1988).

Bu temel neden, paranın değerini sürekli olarak kaybettiği enflasyon dönemlerinde ayrı bir önem kazanır. Dönem başında kullanmaktan vazgeçilen ya da hak edildiği hâlde alınamayan bir miktar paranın satın alma gücü, dönem sonunda enflasyon oranında azalmış olacaktır. Bu durumda dönem sonunda paranın asıl sahibine ödenmesi gereken faiz, sadece belli bir dönem için yapılan fedakârlığın karşılığından ibaret olmayacak; aynı zamanda söz konusu dönemde paranın satın alma gücündeki kaybı da karşılayacak miktarda olacaktır. Teknik deyişle hem para sahibinin tasarrufta bulunmasının bedeli ödenecek hem de paranın satın alma gücü korunacaktır (AYM, E.1988/7,K.1988/27, 27/9/1988).